Tłumacz przysięgły – zasady wykonywania zawodu

Choć przepisy prawa nie określają zawodu tłumacza przysięgłego jako zawodu zaufania publicznego, można go – pod względem charakteru pełnionej przez tłumacza funkcji – uznać za analogiczny do takich zawodów, jak notariusz, adwokat czy radca prawny. Wpływa na to rola, jaką spełnia tłumacz przysięgły w wielu postępowaniach, zaufanie, którym darzą go klienci, a także zasady wykonywania tego zawodu i ponoszona przez tłumacza przysięgłego odpowiedzialność.

Tłumacz przysięgły – zawód zaufania publicznego?

Do zawodów zaufania publicznego odnosi się art. 17 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej: 

W drodze ustawy można tworzyć samorządy zawodowe, reprezentujące osoby wykonujące zawody zaufania publicznego i sprawujące pieczę nad należytym wykonywaniem tych zawodów w granicach interesu publicznego i dla jego ochrony.

Tłumacze przysięgli nie mają swojego samorządu zawodowego, stąd z punktu widzenia formalnego nie są uznawani za zawód zaufania publicznego. Z kolei jeżeli chodzi o wykonywanie szczególnych zadań z punktu widzenia interesu publicznego i troski o realizację tego interesu – trudno odmówić temu zawodowi posiadania powyższej cechy. Dlaczego? O tym w dalszej części posta.

Czynności, które może wykonywać tłumacz przysięgły

 Zasady wykonywania zawodu tłumacza przysięgłego określa Ustawa z dnia 25 listopada 2004 r. o zawodzie tłumacza przysięgłego (t.j. Dz. U. z 2017 r. Poz. 1505 ze zm.), a dokładnie jej rozdział 3. Pierwszy z artykułów tego rozdziału zawiera katalog czynności, które wykonywać może tłumacz przysięgły. Obejmuje on sporządzenie tłumaczeń z języka obcego na język polski, z języka polskiego na język obcy, a także sprawdzanie i poświadczanie tłumaczeń w tym zakresie, które sporządziły inne osoby. Ponadto tłumacz przysięgły jest uprawniony do sporządzania poświadczonych odpisów pism w języku obcym, sprawdzania i poświadczania odpisów pism, sporządzonych w danym języku przez inne osoby, a także do dokonywania tłumaczenia ustnego. Warto zdać sobie sprawę z tego, że wykonanie tłumaczenia poświadczonego jest niezbędne w wielu postępowaniach toczących się przed sądami i organami administracji publicznej: tłumaczenia uwierzytelnione posiadają moc prawną i wspomniane organy opierają się na nich przy wydawaniu rozstrzygnięć.

Staranność i bezstronność

W kolejnym przepisie ustawodawca określił obowiązki tłumacza przysięgłego. Obejmują one wykonywanie powierzonych zadań ze szczególną starannością i bezstronnością, zgodnie z zasadami wynikającymi z przepisów prawa. Warto zwrócić uwagę na konieczność zachowania bezstronności przez tłumacza. Działając na zlecenie klienta tłumacz nie może pod żadnym pozorem spełniać życzeń klienta, które skutkowałyby modyfikacją znaczenia treści dokumentu źródłowego w tłumaczeniu, nie może pomijać niekorzystnych dla klienta informacji, niczego dopisywać lub interpretować w korzystny dla klienta sposób. Ma to ogromne znaczenie nie tylko w postępowaniach, ale również w obrocie gospodarczym. Angielski przedsiębiorca, który podpisuje umowę przetłumaczoną na jego język ojczysty przez tłumacza przysięgłego zaangażowanego przez polskiego kontrahenta, nie powinien martwić się o to, czy tłumacz przetłumaczył tekst w rzetelny sposób i czy nie ukrył przypadkiem niekorzystnych postanowień.

Poufność

Drugi, równie istotny z punktu widzenia klienta obowiązek, dotyczy zachowania tajemnicy faktów i okoliczności, z którymi tłumacz zapoznał się w związku z tłumaczeniem. Klienci często pytają o to, czy tłumacz przysięgły zapewnia zachowanie poufności dokumentów, które niejednokrotnie dotyczą ich życia prywatnego, stanu zdrowia i innych wrażliwych kwestii, takich jak tajemnice handlowe. Poza samą etyką, z której omawiany obowiązek zdaje się wynikać nie tylko w odniesieniu do tłumaczy przysięgłych, obowiązek zachowania poufności na tych ostatnich w sposób wyraźny nakłada ustawa o zawodzie tłumacza przysięgłego.

Doskonalenie kwalifikacji zawodowych

Ponadto tłumacz przysięgły zobowiązany jest do doskonalenia swoich kwalifikacji zawodowych. Nie jest prawdą, że wystarczy nauczyć się języka, przygotować do egzaminu, zdać go, a potem jedynie korzystać z ogromu zgromadzonej wiedzy. Tłumacz przysięgły musi poszerzać swoje horyzonty, a także pozostawać na bieżąco ze zmianami prawa. Cały czas musi też odświeżać umiejętności językowe – bez praktyki i powtórek znajomość języka ulega zanikowi i dotyczy to także osób, które zdały egzamin na tłumacza przysięgłego – właściwie najtrudniejszy egzamin językowy w Polsce.

Obowiązek wykonania tłumaczenia

Jedną z istotnych zasad wykonywania zawodu tłumacza przysięgłego jest obowiązek wykonania tłumaczenia na żądanie sądu, prokuratora, Policji oraz organów administracji publicznej, ale jedynie wtedy, gdy tłumaczenie ma zostać wykonane w postępowaniu prowadzonym na podstawie ustawy. Dla przykładu, przetłumaczenie strony internetowej urzędu gminy nie wchodzi w zakres ww. obowiązku. Ponadto tłumacz może odmówić wykonania tłumaczenia, do którego jest ustawowo zobowiązany, w przypadku wystąpienia szczególnie ważnych okoliczności. Mogą być to na przykład okoliczności związane z jego stanem zdrowia. Podstawa prawna wykonywanego tłumaczenia jest także istotna ze względów finansowych. W przypadku tłumaczenia na żądanie powyższych organów w postępowaniu prowadzonym na podstawie ustawy obowiązują stawki określone w rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości. W pozostałym zakresie stawki dyktuje wolny rynek – bez względu na to, czy tłumaczenie wykonywane jest na żądanie podmiotów publicznych, osób fizycznych czy przedsiębiorstw. Uważa się przy tym, że stawki tłumacza przysięgłego powinny odzwierciedlać wkład pracy, wiedzę, doświadczenie, dodatkowe wykształcenie i umiejętności tłumacza. Nie oznacza to wcale, że tłumaczenie poświadczone musi być drogie, ale stosowanie dumpingowych cen należy uznać za nielicujące z godnością zawodu (mowa o tym także w §10 Kodeksu zawodowego tłumacza przysięgłego TEPIS).

Repertorium tłumacza przysięgłego

Tłumacz przysięgły prowadzi repertorium, w którym odnotowuje czynności, do których dokonywania uprawnia go ustawa. Prowadzenie repertorium w sposób prawidłowy nie jest tak łatwą sprawą. Tłumaczom polecam zapoznanie się z wytycznymi weryfikacji prowadzenia repertoriów Komisji Odpowiedzialności Zawodowej. Dla klienta obowiązek ten jest istotny o tyle, że tłumacz musi oznaczyć w repertorium zlecającego lub zamawiającego tłumaczenie, z czego wynika obowiązek podania przez klienta imienia i nazwiska. Warto także zwrócić uwagę na to, że koszt tłumaczenia poświadczonego uwzględnia czas, który tłumacz poświęca na prawidłowe wypełnienie repertorium, a także zachowanie formalnych wymogów samego tłumaczenia, o których trochę informacji poniżej. Jest to jedna z przyczyn, dla których ceny tłumaczenia uwierzytelnionego są wyższe niż ceny tłumaczenia zwykłego.

Poświadczanie tłumaczeń: pieczęć lub podpis elektroniczny

Kolejna istotna zasada dotyczy poświadczania tłumaczeń i odpisów pism. Od niedawna istnieją tutaj dwie możliwości. Pierwsza to użycie pieczęci wydanej przez Mennicę Polską, zamówionej przez Ministra Sprawiedliwości. Z ustawy wywnioskować można, że tylko taka pieczęć posiada moc prawną, a zatem za niezgodne z przepisami uznać należy posługiwanie się podobną pieczęcią z gumową matrycą, której wykonanie zostało zlecone w lokalnym zakładzie. Druga opcja to skorzystanie z kwalifikowanego podpisu elektronicznego, w którym to przypadku tłumaczeniem jest zabezpieczony podpisem plik (a nie np. jego wydruk). Więcej na ten temat tutaj.

Formuła poświadczająca

Ważnym obowiązkiem tłumacza przysięgłego jest umieszczenie na tłumaczeniu poświadczonym informacji o pozycji, pod którą tłumaczenie lub odpis dokumentu są odnotowane w repertorium. Ponadto formuła poświadczająca powinna zawierać stwierdzenie, czy tłumaczenie sporządzono z oryginału, tłumaczenia lub odpisu, oraz czy tłumaczenie lub odpis jest poświadczony i przez kogo. Odpisem dokumentu może być jego kserokopia, skan, fotokopia (fotografia), wydruk komputerowy czy faks. Bardzo interesujące rozważania na temat kształtu formuły poświadczającej znaleźć można w artykule A. D. Kubackiego.

Tłumacz przysięgły – kontrola i odpowiedzialność

Kontrolę nad działalnością tłumaczy przysięgłych sprawują wojewodowie, a ich właściwość ustala się na podstawie miejsca zamieszkania tłumacza przysięgłego. Kontrola wojewody obejmuje prawidłowość i rzetelność prowadzenia repertorium, a także wynagrodzenie pobierane przez tłumacza w przypadku tłumaczeń sporządzanych obowiązkowo dla wymienionych powyżej organów. Wojewoda może żądać od tłumacza przysięgłego okazania repertorium oraz udzielenia wyjaśnień ustnych lub pisemnych dotyczących wykonywanych przez niego czynności, w tym informacji, które zawiera repertorium. Za uchybienia obowiązkom tłumacz przysięgły ponosi odpowiedzialność zawodową, która również została opisana w ustawie (rozdział 4).

Jak można zauważyć, określone przez prawo zasady wykonywania zawodu tłumacza przysięgłego mają na celu zagwarantowanie prawidłowości czynności, do których tłumacz przysięgły jest uprawniony. Ta z kolei jest gwarancją rzetelności prowadzenia postępowań, w których czynności te są wykorzystywane, a także zabezpieczeniem dla wszystkich osób korzystających z usług tłumacza przysięgłego w celach prywatnych i związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą.

Zapraszam do skorzystania z profesjonalnych usług tłumaczeń poświadczonych i zwykłych.

Tłumacz przysięgły języka angielskiego: Ruda Śląska Halemba

Tłumacz przysięgły języka angielskiego: Gliwice, Katowice, Mikołów i okolice

Usługi zdalne i online

Kontakt