Poufność tłumaczenia poświadczonego – czy mogę zaufać tłumaczowi przysięgłemu?
Klienci indywidualni niejednokrotnie powierzają tłumaczowi przysięgłemu dokumenty zawierające wrażliwe dane, należące do sfery ich prywatności – na przykład dane dotyczące stanu zdrowia zn
ajdujące się w dokumentacji medycznej, którą potrzebują przetłumaczyć. Z kolei w dokumentach podmiotów gospodarczych, równie często korzystających z usług tłumaczy, znaleźć można dane stanowiące tajemnicę przedsiębiorstwa (tajemnicę handlową). Nic więc dziwnego, że tłumacze spotykają się z pytaniami o poufność tłumaczenia (czy moje dane nie trafią w niepowołane ręce?), a nawet prośbami o podpisanie umowy o zachowaniu poufności – często jeszcze na etapie wyceny. W tym kontekście warto przypomnieć, że tłumacz przysięgły jest prawnie zobowiązany do zachowania poufności na podstawie Ustawy o zawodzie tłumacza przysięgłego. Na wstępie należy też podkreślić, że ustawa ta obowiązuje wyłącznie tłumaczy przysięgłych i dotyczy wykonywanych przez nich tłumaczeń poświadczonych (uwierzytelnionych).
Czy warto martwić się o poufność tłumaczenia? Bardziej szczegółowe informacje o zakresie obowiązku zachowania tajemnicy przez tłumaczy, wyjątkach od tego obowiązku i odpowiedzialności za naruszenie poufności przedstawiono w dalszej części artykułu.
Ustawowy obowiązek zachowania tajemnicy przez tłumacza przysięgłego – poufność tłumaczenia uwierzytelnionego
W art. 14 ust. 1 Ustawy o zawodzie tłumacza przysięgłego sformułowano trzy główne obowiązki tłumacza przysięgłego. Jednym z nich jest obowiązek zachowania w tajemnicy faktów i okoliczności, z którymi zapoznał się on w związku z tłumaczeniem. Użyte w ustawie sformułowanie „w zawiązku z tłumaczeniem” wskazuje, że tłumacz przysięgły musi zachować w tajemnicy nie tylko samą treść tłumaczenia, ale również wszelkie inne informacje, jakie powziął w związku z wykonanym tłumaczeniem (Kaczocha Mateusz, Mazuryk Marcin, Ustawa o zawodzie tłumacza przysięgłego. Komentarz, LEX/el. 2011).
Warto zwrócić uwagę na pewne rozwinięcie treści ustawowego obowiązku zachowania tajemnicy w aktualnym Kodeksie Zawodowym Tłumacza Przysięgłego Polskiego Towarzystwa Tłumaczy Przysięgłych i Specjalistycznych TEPIS (§ 5), niestanowiącym aktu normatywnego, ale cieszącym się dużym autorytetem. Wskazuje on między innymi, że tajemnica zawodowa tłumacza przysięgłego obejmuje tajemnicę postępowania, negocjacji, korespondencji, dane osobowe i inne tajemnice prawnie chronione, a także że tłumacz przysięgły nie może wykorzystywać informacji poufnych, uzyskanych w związku z tłumaczeniem, w celu osiągnięcia własnych korzyści. Tłumacz przysięgły składa też ślubowanie, będące warunkiem uzyskania prawa do wykonywania zawodu tłumacza przysięgłego, które wyraźnie odwołuje się do obowiązku zachowania tajemnicy: “Mając świadomość znaczenia moich słów i odpowiedzialności przed prawem, przyrzekam uroczyście, że powierzone mi zadania tłumacza przysięgłego będę wykonywać sumiennie i bezstronnie, dochowując tajemnicy prawnie chronionej oraz kierując się w swoim postępowaniu uczciwością i etyką zawodową”.
Przywołany powyżej przepis art. 14 Ustawy o zawodzie tłumacza przysięgłego z 2004 r. wprowadził do polskiego systemu prawnego nowy rodzaj ustawowej tajemnicy zawodowej, choć samo pojęcie tej tajemnicy nie było nowe. Na obowiązek zachowywania tajemnicy zawodowej przez tłumacza sądowego wskazywał już Kodeks Polskiego Tłumacza Sądowego z początku lat 90., niestanowiący jednak prawnie wiążącej regulacji. Trafnie wskazuje się też, iż tajemnica, o której mowa tym przepisie, to tajemnica tłumaczenia uwierzytelnionego (G. Dostatni, Komentarz do ustawy o zawodzie tłumacza przysięgłego, TEPIS 2005) – tłumaczenie, o jakim mowa w ustawie, to bowiem tłumaczenie poświadczone (uwierzytelnione). To właśnie tego kwalifikowanego rodzaju przekładu dotyczy obowiązek zachowania poufności przez tłumacza przysięgłego. Tłumacz przysięgły wykonujący tłumaczenie niepoświadczone, tzn. niedziałający w ramach swoich obowiązków jako tłumacza przysięgłego, nie jest nim objęty.
Wydaje się, że wykładnia przepisu art. 14 § 2 – z uwzględnieniem jego celu i sposobu uregulowania tajemnicy zawodowej innych profesji, w których dochodzi do udostępnienia wrażliwych informacji przez klientów (kodeksy etyki i przepisy odpowiednich ustaw dotyczące adwokata, radcy prawnego, notariusza, doradcy podatkowego) – prowadzi do wniosku, że obowiązek zachowania tajemnicy zawodowej przez tłumacza przysięgłego rozciąga się na czynności zawodowe tłumacza związane z tłumaczeniem. Obejmuje on w związku z tym kroki poprzedzające faktyczne sporządzenie tłumaczenia, nawet jeśli do jego wykonania w wyniku różnych okoliczności nie dojdzie. Dotyczy zatem również przypadków, gdy klient prześle dokumenty do wyceny, a następnie nie zdecyduje się na skorzystanie z usługi, bądź też odstąpi od umowy przed ukończeniem tłumaczenia. Celem przedmiotowej regulacji jest bowiem m.in. zabezpieczenie danych klientów przed ujawnieniem, a także danie tym osobom i podmiotom poczucia pewności, że mogą korzystać z usług (w tym kontaktować się z tłumaczem przysięgłym w celu poznania warunków i kosztów tych usług) bez ryzyka ujawnienia ich danych zawartych w dokumentach przeznaczonych do przetłumaczenia. Jednocześnie należy podkreślić, że wyceny dokumentu przeważnie nie sposób sporządzić wyłącznie w oparciu o ogólne informacje o rodzaju tego dokumentu czy liczbie fizycznych stron A4. Przed decyzją o podjęciu się tłumaczenia tłumacz przysięgły powinien nadto zapoznać się z treścią dokumentu, aby ocenić, czy posiada wystarczającą wiedzę i umiejętności, aby tłumaczenie wykonać. Stwierdzić należy wreszcie, że zawód tłumacza przysięgłego, mimo braku bezpośredniego określenia go jako takiego w przepisach, jest zawodem zaufania publicznego (por. np. postanowienie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Lublinie w sprawie III SA/Lu 1243/20: „Jak wynika z przepisów art. 7, art. 8, art. 14 oraz art. 21 ustawy z dnia 25 listopada 2004 r. o zawodzie tłumacza przysięgłego (Dz. U. z 2019 r. poz. 1326), tłumacz przysięgły jest osobą zaufania publicznego i podlega odpowiedzialności zawodowej za niewykonywanie lub nienależyte wykonywanie obowiązków i zadań ustawowo przewidzianych”.
Możliwość zwolnienia tłumacza przysięgłego z obowiązku zachowania tajemnicy zawodowej
Warto odnieść się do praktycznych konsekwencji obowiązku zachowania tajemnicy zawodowej przez tłumacza przysięgłego. Może się bowiem zdarzyć, że o udzielenie informacji powziętych przez tłumacza w związku z tłumaczeniem zwrócą się do tłumacza organy ścigania w związku z prowadzonym przez nie dochodzeniem. We własnej praktyce zdarzyło mi się również, że o dane adresowe klienta zwróciło się inne biuro tłumaczeń, gdyż – jak się okazało – klient samowolnie wycofał złożone wcześniej zamówienie, powołując się na to, że zlecił mi wykonanie tłumaczenia (ze względu na krótszy termin). W związku z tym poszkodowane biuro tłumaczeń zażądało udzielenia informacji o adresie klienta w celu egzekucji wynagrodzenia za nieopłacone zamówienie, grożąc przy tym zgłoszeniem sprawy na policję.
W takich i innych sytuacjach należy bezwzględnie chronić poufność tłumaczenia i odmówić udzielenia informacji, powołując się na obowiązek zachowania tajemnicy i grożącą odpowiedzialność zawodową – za wyjątkiem przypadku, gdy tłumacz składa zeznania po zwolnieniu go z tajemnicy przez sąd lub prokuratora na podstawie art. 180 § 1 Kodeksu postępowania karnego bądź przez sąd na postawie art. 41 § 3 Kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia. Do regulacji Kodeksu postępowania karnego odsyła również kodeks karny skarbowy (art. 113 § 1, art. 122 § 2). Zwolnieniem z obowiązku zachowania tajemnicy nie jest w szczególności pismo z policji z prośbą o informacje – zwolnienie z tajemnicy następuje w drodze postanowienia prokuratora lub sądu. (zob. również Paweł Gugała, Monika Antosik-Bandurska, „Wykonywanie zawodu tłumacza przysięgłego w kazusach”, TEPIS 2019).
Nie przewiduje zwolnienia z tajemnicy zawodowej Kodeks postępowania cywilnego, wedle którego (art. 261 § 2) świadek może odmówić odpowiedzi na pytanie, jeżeli zeznanie miałoby być połączone z pogwałceniem istotnej tajemnicy zawodowej. Brak też możliwości zwolnienia z tajemnicy zawodowej na gruncie Kodeksu postępowania administracyjnego. W myśl art. 83 § 2, „świadek może odmówić odpowiedzi na pytania, gdy odpowiedź mogłaby (…) spowodować naruszenie obowiązku zachowania prawnie chronionej tajemnicy zawodowej”. Tożsamy przepis znajduje się w Ordynacji podatkowej (art. 196 § 2).
Odpowiedzialność zawodowa za naruszenie obowiązku zachowania poufności tłumaczenia przez tłumacza przysięgłego
Za naruszenie obowiązku, o którym mowa w art. 14 ust. 2 Ustawy o zawodzie tłumacza przysięgłego, tłumacza przysięgłego można pociągnąć do odpowiedzialności zawodowej. Może to skutkować wymierzeniem mu kary upomnienia, nagany, kary pieniężnej, zawieszenia prawa wykonywania zawodu i pozbawienia prawa wykonywania zawodu.
Ujawnienie tajemnicy zawodowej wypełnia również znamiona przestępstwa określonego w art. 266 § 1 Kodeksu karnego, w myśl którego „Kto, wbrew przepisom ustawy lub przyjętemu na siebie zobowiązaniu, ujawnia lub wykorzystuje informację, z którą zapoznał się w związku z pełnioną funkcją, wykonywaną pracą, działalnością publiczną, społeczną, gospodarczą lub naukową, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2”. Jest to przestępstwo, które można popełnić wyłącznie umyślne, zatem nie dotyczy przypadków nieumyślnego naruszenia tajemnicy zawodowej. Czyn ścigany jest na wniosek pokrzywdzonego.
Naruszenie tajemnicy zawodowej może też dawać podstawy do wytoczenia powództwa cywilnego o odszkodowanie w sytuacji, gdy klient poniósł szkodę w wyniku zawinionego ujawnienia informacji (art. 415 Kodeksu cywilnego), bądź też o zadośćuczynienie z tytułu naruszenia dobra osobistego, jeśli ujawnienie informacji przez tłumacza przysięgłego do takiego naruszenia doprowadziło (art. 448 Kodeksu cywilnego).
Wystąpienie Rzecznika Praw Obywatelskich w sprawie tajemnicy zawodowej tłumaczy – czy można lepiej chronić poufność tłumaczenia?
W 2019 roku, na kanwie doniesień medialnych dotyczących kwestii tajemnicy tłumaczenia, Rzecznik Praw Obywatelskich Adam Bodnar skierował do Ministra Sprawiedliwości Zbigniewa Ziobry pismo, z którego pełną treścią można zapoznać się pod poniższym linkiem: https://bip.brpo.gov.pl/sites/default/files/Wystapienie%20do%20Ministra%20Sprawiedliwo%C5%9Bci%20%20ws.%20tajemnicy%20%20t%C5%82umaczy.pdf
W piśmie tym zwrócono uwagę na okoliczność, iż „obowiązek zachowania tajemnicy tłumacza przysięgłego spoczywa jednak tylko na osobie, która faktycznie jest tłumaczem przysięgłym (…). W przypadku innych osób, które wykonują zawód tłumacza, niebędących tłumaczem przysięgłym, w ogóle nie występuje prawny obowiązek zachowania tajemnicy tłumaczenia, chyba że tłumaczenie dotyczyło informacji niejawnych lub tłumacz jest obowiązany do zachowania tajemnicy na podstawie przepisów szczególnych. Taka sytuacja prowadzić może do niekorzystnych konsekwencji społecznych i prawnych”.
Stwierdzono też, że sytuacja ta „może wywołać wątpliwości co do powierzenia sprawy tłumaczowi, który nie jest tłumaczem przysięgłym, skoro powierzający będzie miał świadomość, że przekazanych informacji nie będzie chronić tajemnica zawodowa uregulowana na poziomie ustawy. Za szczególnie znaczący wypadek należy tu uznać sytuację, w której informacje objęte tajemnicą zawodową innego rodzaju (np. dziennikarską) zostaną powierzone do przetłumaczenia osobie niebędącej tłumaczem przysięgłym. Wówczas treści samego tłumaczenia nie chronić będzie żadna tajemnica, pomimo iż tajemnica dziennikarska jest tajemnicą prawnie chronioną i to w stopniu wzmocnionym (art. 180 § 2 i 3 k.p.k.). Tym samym dojść może w istocie do obejścia innego rodzaju tajemnicy zawodowej poprzez przesłuchanie jedynie tłumacza”.
Rzecznik Praw Obywatelskich zauważył ponadto, że ze względu na rolę, jaką tłumaczenie poświadczone – jako forma kwalifikowana tłumaczenia – pełni w obronie prawnym, powinno ono korzystać ze ściślejszej ochrony przewidzianej w art. 180 § 2 Kodeksu postępowania karnego, który dopuszcza przesłuchanie co do faktów objętych tajemnicą np. adwokacką czy radcowską, wówczas, gdy jest to niezbędne dla dobra wymiaru sprawiedliwości, a okoliczność nie może być ustalona na podstawie innego dowodu. Dodatkowo w tym przypadku decyzja w przedmiocie przesłuchania zawsze należy do sądu.
Zwrócono również uwagę na to, że choć od postanowienia o zwolnieniu z tajemnicy zawodowej przysługuje zażalenie, to fakt jego wniesienia nie wstrzymuje przesłuchania. Zatem nawet jeśli pierwotne postanowienie o zwolnieniu z tajemnicy zawodowej zostanie uchylone, to i tak może nastąpić to już „po fakcie”.
Rzecznik postuluje, między innymi, aby przenieść tajemnicę zawodową tłumacza przysięgłego do art. 180 §2 Kodeksu postępowania karnego, a także usankcjonować ochronę tajemnicy powierzonej tłumaczowi niebędącemu tłumaczem przysięgłym.
Abstrahując od oceny zasadności wdrożenia szczególnie drugiej z tych propozycji, praktyczne wnioski z obowiązującego i krytykowanego przez Rzecznika Praw Obywatelskich stanu prawnego dla klientów są takie, że w przypadku ewentualnego postępowania karnego, tajemnica zawodowa chroni jedynie informacje powierzone tłumaczowi przysięgłemu, nie zaś tłumaczowi „zwykłemu”. Tajemnica ta nie ma jednak charakteru absolutnego i w postępowaniu karnym (wykroczeniowym, karnoskarbowym) może zostać dość łatwo uchylona. Należałoby również dodać, że nie wszystkie działania osoby, która jest tłumaczem przysięgłym, podlegają odpowiedzialności wynikającej z ustawy o zawodzie tłumacza przysięgłego, bowiem tłumacze przysięgli wykonują również tłumaczenia „zwykłe”, pozostające poza zakresem zawodu tłumacza przysięgłego i regulacji ustawy.
Umowa NDA (o zachowaniu poufności) z tłumaczem zwykłym i przysięgłym – czy i jak dodatkowo chronić poufność tłumaczenia?
Do zawarcia jakiejkolwiek umowy może dość jedynie wtedy, gdy wystąpi zgodna wola stron. Tłumacz nie musi zatem godzić się na zawarcie umowy o zachowaniu poufności, której podpisania oczekuje klient – oczywiście z tym zastrzeżeniem, że może to skutkować utratą zlecenia. Jeśli tłumacz przysięgły nie chce zawrzeć tego typu umowy (co może być uzasadnione dość specyficznymi postanowieniami umów NDA proponowanych przez klientów, w tym horrendalnymi karami umownymi), może powołać się na istnienie regulacji ustawowej, na podstawie której jest już prawnie zobowiązany do zachowania tajemnicy i ponosi z tego tytułu odpowiedzialność. Tłumacz „nieprzysięgły” nie ma niestety tego argumentu w zanadrzu, a powołanie na niepisane zasady etyczne – do których niewątpliwie powinien się stosować – może klientowi nie wystarczyć.
Z perspektywy klienta zawarcie umowy o zachowaniu poufności może umożliwić (w przypadku tłumaczy „nieprzysięgłych”) lub ułatwić (w przypadku tłumaczy przysięgłych) dochodzenie odpowiedzialności za ujawnienie tajemnicy. Tłumacza zwykłego, który zobowiąże się do zachowania tajemnicy, można pociągnąć do odpowiedzialności na podstawie art. 266 § 1 Kodeksu karnego. Zarówno tłumacz przysięgły, jak i zwykły, może w przypadku zawarcia umowy odpowiadać na podstawie art. 471 Kodeksu cywilnego, zgodnie z którym „dłużnik obowiązany jest do naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, chyba że niewykonanie lub nienależyte wykonanie jest następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi”. Przepis ten tworzy domniemanie, że naruszenie zobowiązania nastąpiło na skutek okoliczności, za które dłużnik, w tym przypadku tłumacz, ponosi odpowiedzialność. Dlatego to tłumacz w przypadku powstania szkody (tą wykazuje klient) będzie musiał udowodnić, że informacje zostały ujawnione nie z jego winy. Surowsze konsekwencje – najwygodniejsze dla klienta i najmniej akceptowalne dla tłumacza – będzie miało zastrzeżenie kary umownej. Wówczas, w razie niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, kara umowna należy się wierzycielowi w zastrzeżonej na ten wypadek wysokości bez względu na wysokość poniesionej szkody (Art. 484 § 1 Kodeksu cywilnego).
Poufność tłumaczenia – podsumowanie
Powierzając tłumaczowi przysięgłemu wykonanie usługi przekładu uwierzytelnionego, Klient powinien czuć się bezpiecznie. Zawód tłumacza przysięgłego to zawód posiadający cechy zawodu zaufania publicznego, a obowiązujące przepisy prawa nakładają na tłumacza obowiązek zachowania tajemnicy, którego naruszenie jest sankcjonowane przede wszystkim w ramach odpowiedzialności zawodowej przewidzianej w Ustawie o zawodzie tłumacza przysięgłego, ale także – przy spełnieniu stosownych przesłanek – na drodze karnej lub cywilnej.
Tłumacz nie ma obowiązku podpisywania żadnych dodatkowych oświadczeń czy umów w zakresie zachowania poufności, choć dokonanie takich czynności prawnych – w przypadku zgodnej woli stron – nie jest w żaden sposób wykluczone. Jak się wydaje, scenariusz ten powinien ograniczać się do spraw, gdzie wartość ewentualnej szkody może być wysoka. Jednocześnie trzeba pamiętać, że umowy tego typu i tak nie chronią w przypadku zwolnienia z tajemnicy zawodowej w postępowaniu karnym. Należy mieć na uwadze również to, że obowiązek zachowania tajemnicy nie dotyczy tłumaczy niebędących tłumaczami przysięgłymi, nie odnosi się on także do tłumaczeń innych niż poświadczone, tzn. sytuacji, w których tłumacz przysięgły nie występuje w swojej roli określonej w Ustawie o zawodzie tłumacza przysięgłego, a działa jak każdy inny „zwykły” tłumacz.
Poufność tłumaczenia w EngLaw
W EngLaw dbamy o zachowanie poufności danych przekazywanych przez klientów na każdym etapie kontaktu i realizacji zamówienia, również w przypadku, gdy tłumaczenie nie zostanie ostatecznie zlecone. Zależy nam na tym, aby powierzając nam swoje dokumenty, klienci nie musieli obawiać się o ujawnienie wrażliwych informacji. Zasady dotyczące przetwarzania i poufności danych zostały przedstawione na stronie z informacjami adresowymi i formularzem kontaktowym, tak aby podejmując kontakt czy współpracę z EngLaw, klient miał świadomość jasnych zasad dotyczących zachowania poufności obowiązujących we wzajemnych relacjach. Zapraszamy do skorzystania z profesjonalnych usług tłumacza przysięgłego języka angielskiego.
Zapraszam do skorzystania z profesjonalnych usług tłumaczeń poświadczonych i zwykłych.
Tłumacz przysięgły języka angielskiego: Ruda Śląska Halemba
Tłumacz przysięgły języka angielskiego: Ruda Śląska, Mikołów, Katowice, Gliwice, Zabrze i okolice
Usługi zdalne i online
Post your comment